نویسنده: محمد کدخدائی 
از بین هزاران نوع غذا و خوراک طبیعی قابل مصرف برای انسان؛ میوه خرما که متعلق به درخت مقدس نخل است دارای خواص درمانی بی‌شماری می‌باشد. از این رو کتب سنتی و اسلامی به طور مفصلی به مزایا و فواید محصولات خرما پرداخته است. در این مقاله می‌خواهیم خرما را در طب سنتی به طور دقیق و مشروح بررسی نماییم. در این مقاله با فواید خواص و مضرات خرما از نظر طب سنتی و اسلامی آشنا می شوید.
طب سنتی به طور عقیدتی و مذهبی منشا بیماری‌های انسان را به حالات روحی و روانی او نسبت داده و معمولاً برای درمان مشکلات از داروهای باستانی و گیاهی تجویز می‌کند. در اسلام نیز بنابر احادیث و روایات پیامبر اسلام و امامان عظیم الشأن برای درمان اکثر از بیماری‌های مختلف نسخه‌های کاربردی و گوناگون تجویز شده است. بعد از هزاران سال در این دنیای صنعتی و با توجه به وجود طب نوین پزشکی و داروهای شیمیایی هنوز هم متخصصین و علاقه‌مندان به طب سنتی فعالیت‌های مثمر ثمری دارند.
اتباع سنتی و مردم علاقمند به درمان به روش طب سنتی اعتقاد دارند که طب سنتی و مضرات کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارد. به طور مثال؛ درخت نخل و میوه آن یعنی خرما در طب سنتی و اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است. حتی نام خرما بیش از هر میوه دیگری در قرآن تکرار شده است.
مروری بر تاریخچه خرما
خرما، عضوی از خانواده نخل (Arecaceae یا Palmae) می‌باشد . واژه «dactylifera» که به معنای “خرمادار” است، از دو کلمه مشتق شده است: یکی از واژه یونانی “dáktulos” به معنای “تاریخ” و دیگری از ریشه فعل یونانی “ferō”. خرما (Phoenix dactylifera L.) یکی از گیاهان کشت‌شده از نوع قدیمی‌ترین است که از حدود 6000 سال پیش به عنوان منبع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیش از دویست نوع خرما در سرتاسر جهان موجود است و این محصول اصلی در کشورهای مانند مصر، عربستان سعودی ایران و سایر مناطق خاورمیانه است.
احتمالاً خاستگاه بومی خرما در اطراف خلیج فارس قرار دارد و در طول تاریخ به‌طور گسترده از بین النهرین تا مصر ماقبل تاریخ (حدود 4000 سال پیش) کشت شده است. هرچند تاریخ دقیق مبدأ خرما بسیار دشوار است. احتمالاً 4000 سال پیش از میلاد از منطقه بین‌النهرین باستان (جنوب عراق) یا غرب هند نشات گرفته است. گزارش‌های دیگر از اهلی شدن نخل خرما در جنوب‌شرقی عربستان (حدود 2500 سال پیش) نیز وجود دارد.
خرما در ادیان جایگاه مهمی دارد. در اسلام، میوه خرما برای افطار روزه در ماه مبارک رمضان مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی یهودیان نیز خرما را یکی از هفت میوه مقدس می‌شناسند و جشن نخل را برگزار می‌کنند.
جایگاه خرما در طب سنتی اسلامی
در فرهنگ اسلامی، گیاهان دارویی و ترکیبات طبیعی در رژیم غذایی و درمان به عنوان یک منبع ارزشمند شناخته شده‌اند. پیامبر اسلام، صلی‌الله‌علیه‌وآله، از متنوع‌ترین گیاهان برای بهبود و درمان اختلالات مختلف بهره می‌بردند و توصیه‌هایی مبنی بر استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها به جامعه اسلامی ارائه می‌شد.
معجزه خرما را دست کم نگیرید!
از خرما به عنوان میوه اصلی مناطق گرمسیری مانند شبه جزیره عربستان و جنوب ایران همیشه به نیکی یاد شده و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات تجاری نیز محسوب می‌شود. میوه خرما از نظر اسلامی مانند زیتون به عنوان میوه مقدس شناخته شده و نه تنها به فواید آن در قرآن کریم شاره شده است بلکه فروانی خواص آن برای بدن انسان در علم پزشکی مدرن و متون علمی جدید نیز اثبات شده هستند.
تحقیقات و آزمایشات پزشکی در طول تاریخ همیشه ثابت کرده که ترکیبات موجود در خرما دارای خصوصیات آنتی‌اکسیدان قوی، و ضدتومور است و همچنین خرما و مشتقات آن مانند شیره خرما درای خاصیت ضد التهابی هستند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود خرما و محصولات خوراکی آن به‌عنوان یک درمان جایگزین مؤثر برای شفای بیماری‌های مختلف مورد توجه طب سنتی باشد.
در طب سنتی ایرانی نیز ثابت شده که میوه خرما به دلیل اثرات درمانی از جمله خاصیت‌های آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی، ضدتوموری و ضد دیابتی، ارزش دارویی بسیار بالایی دارد. مزایای خرما برای کودکان بی شمار است همچنین این میوه مقدس برای افراد میان‌سال و کهنسال نیز واقعا مفید است.
فواید خرما برای بهبود دیابت و سرطان
سرطان و دیابت دو بیماری فراگیر در جهان است که ضربه های سنگینی به سلامت اجتماعی و اقتصادی جهان وارد نموده است. علت دقیق ایجاد این دو بیماری، هرچند که به شدت مورد توجه قرار گرفته اما هنوز ( حتی در برخی از کشورهای پیشرفته ) به صورت کامل مشخص نشده و احتمالاً به تغییرات ژنتیکی و اختلالات متابولیک برمی‌گردد. روش‌های آلوپاتیک درمان سرطان و دیابت به عنوان روش های پزشکی مدرن، به لحاظ اقتصادی گران است و معمولاً با مضرات و عواقب ناخواسته و حتی غیر قابل پیش بینی همراه هستند.
برای مقابله با این چالش‌ها، رویکرد جایگزین که ایمن، موثر، و اقتصادی باشد، ضروری است. انواع محصولات غذائی طبیعی به عنوان یک گزینه موثر در کنترل توسعه و پیشرفت این بیماری‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند. این محصولات به دلیل هزینه کم و دسترسی آسان بدون عوارض جانبی، به عنوان درمان‌های جذاب معرفی شده‌اند. به عنوان نمونه؛ خرما و ترکیبات آن از طریق فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی و ضد باکتریایی در پیشگیری از بیماری‌ها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.
خاصیت خرما برای کبد
فعالیت آنتی‌اکسیدانی خرما به دلیل وجود ترکیبات فنلی گسترده از قبیل اسیدهای p-کوماریک، فرولیک، سیناپیک، فلاونوئیدها و پروسیانیدین ها شناخته شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که میوه خرما در مراحل مختلف بلوغ، سیزده گلیکوزید فلاونوئیدی لوتئولین، کورستین و آپیژنین تولید می‌کند. خاصیت درمانی خرمای عجوه، یک نوع خرما که تنها در عربستان سعودی و المدینه کشت می‌شود، در درمان چندین نوع بیماری مؤثر است و همچنین نقش محافظتی در مقابل مسمومیت کبدی دارد .
فواید خرما برای دوران زایمان
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند که بهترین دارایی، خرما است و این میوه قابلیت درمان چندین بیماری را دارد. ایشان به مسلمانان توصیه کرده‌اند که این میوه مقدس را مصرف کنند و به خرما تمایل داشته باشند. اهمیت خرما در قرآن نیز در سوره مریم بیان شده است. یکی از نقش‌های چشمگیر خرما این است که وقتی حضرت مریم (علیه‌السلام) حضرت عیسی (علیه‌السلام) را زیر درخت خرما به دنیا آورد، صدایی شنیده شد که او را به تکان دادن درخت خرما تشویق می‌کرد، تا تازه‌ترین میوه‌ها به زمین بیافتد.
خرما به عنوان یک آب رسان و منبع قند طبیعی شناخته می شود. برای همین در طب سنتی و اسلامی به خواص بیشمار خرما برای زایمان اشاره شده است. زایمان آب بدن را کم می کند و فرد از نظر قوای جسمانی تحلیل میرود. مصرف خرما برای تقویت قوای جسمانی مادر و حتی برای شیردهی به نوزاد بسیار مفید است.
جمع بندی
تا اینجای کار فقط توانستیم بخشی از خواص خرما از نظر طب سنتی را بیان کنیم و ده ها مورد دیگر نیز وجود دارد که اثبات می کند خرما از نظر طب قدیم و پزشکی مدرن؛ پر از خاصیت و فایده است. البته در موارد خاص مانند بیماران دیابتی و افرادی که حساسیت دارند برای مصرف خرما باید با پزشک خود مشورت نموده و به طور دوره ای باید مورد آزمایش باشند. این مقاله در آینده نزدیک با نکات بیشتریبه روز رسانی و تکمیل خواهد شد.
