نویسنده: هما هسته ای 
زنبور عسل برای تولید محصولات مختلف مثل موم، ژل رویال و حتی زهری که از نیش آن خارج می‌شود، دارای غدد مختلفی هستند که هر کدام مسئولیت تولید یکی از این محصولات را برعهده دارد.
برای مثال زنبور عسل، موم را توسط غدد مومی که در زیر شکم قرار دارد ترشح می‌کند که صرف ساختن سلول‌های مومی‌شان می‌شود و به واسطه غدد سمی که در انتهای بدن او وجود دارد، زهر تولید می‌کند و توسط غدد شیری که در دو طرف سر زنبور وجود دارد ژل رویال ترشح می‌شود.
ژل رویال یا شیر زنبور عسل چگونه ترشح می‌شود؟
ژل رویال زنبور عسل محصولی نیست که زنبورها همانند عسل از طبیعت استخراج کنند، بلکه توسط غدد شیری یا همان غدد زیرحلقی به‌نام هیپوفارنژیال که در دو طرف سر زنبورهای کارگر ترشح می‌شود، تولید می‌شود. این ماده مغذی، جهت تغذیه لاروهای ملکه و لاروهای زنبور عسل است و بدون آن هیچ لاروی رشد نمی‌کند؛ به همین خاطر به آن شیر زنبور عسل گفته می‌شود.
همه لاروها تا سه روز اول عمر خود از این شیر تغذیه می‌کنند و از روز چهارم تغذیه آنها با هم متفاوت می‌شود و فقط زنبور ملکه می‌تواند تا پایان عمر از این ماده استفاده کند.
غدد شیری یا هیپوفارنژیال زنبورهای کارگر، از 3 روزگی به بعد ژل رویال ترشح می‌کنند و اوج آنها بین 9 تا 12 روزگی است و بعد از آن روند ترشح ژل کاهش یافته و در روز هجدهم ترشح ژل را کاملا قطع می‌کنند و از روز بیستم به بعد وظایف زنبور کارگر در داخل کندو تمام شده و کار خود را در بیرون از کندو در جهت جمع آوری گرده و شهد آغاز می‌کنند.
این زنبورها برای تغذیه، عسل نمی‌خورند و غذای آنها ترکیبی پروتئینی است که عمده‌ترین بخش آن را گرده گل‌ها تشکیل می‌دهد. به این‌صورت که زنبورهای کارگر، گرده‌ها را با مقدار زیادی آب، میزان کمی عسل و آنزیم‌ها و اسید آمینه‌هایی که به آن اضافه می‌کنند، به مخمری تبدیل می‌کنند که اصطلاحا به آن نان گرده می‌گویند. هر چه گرده گل‌های متنوع‌تر و فراوان‌تری را تغذیه کنند، ژل با کیفیت‌تری هم ترشح می‌کنند.
بنابراین، مهمترین و موثرترین عامل در تولید ژل رویال، گرده گل‌ها هستند و مناطقی که برای تولید این ماده مساعد است، لزوما برای تولید عسل مناسب نخواهند بود؛ زیرا زنبورستان‌هایی که برای تولید ژل رویال هستند، باید در مناطقی باشند که آب و هوای مساعدی داشته باشند تا بارش منظم و فراوانی هم صورت بگیرد و حجم آورده گرده گل‌ها فراوان و متنوع باشد. به همین خاطر اگر شرایط آب و هوایی تغییر کند و بارش نامنظمی صورت بگیرد در کیفیت گرده گل‌ها اثرگذار است.
