نویسنده: کیهان بهادر 
شکر به عنوان یک شیرین کننده محصولات غذایی در خانه های ما و حتی صنایع کوچک و بزرگ مواد غذایی بسیار پر مصرف است اما به خاطر اینکه شکر به عنوان مهم ترین عامل بیماری ها و مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان ، پوکی استخوان و دیابت می شود. با توجه به عوارض جدی مصرف شکر اکثر مردم و حتی تولید کنندگان کوچک و بزرگ به عنوان جایگزین هایی برای آن هستند.
حتی به خاطر اینکه شکر و شیرین کننده های مصنوعی به عنوان اولین و مهم ترین عامل چاقی و دیابت در جهان شناخته شده و سازمان بهداشت جهانی در این مقاله درباره مصرف بی رویه شکر و سایر شیرین کننده های مصنوعی و جایگزین کردن آن به شیرین کننده های طبیعی هشدار داده است. در ادامه این مقاله ما مهم ترین مواد غذایی طبیعی که می توانید با شکر و سایر شیرین کننده های مصنوعی جایگزین کنید برای شما توضیح می دهیم . لطفا با من همراه باش دوست عزیز.
- شکر به عنوان اولین عامل دیابت و مهم ترین دلیل دلیل پوسیدگی دندان شناخته شده است.
- مصرف شکر در عادات روزانه غذایی می تواند به کبد چرب غیر متابولیک و حتی سرطان منجر شود.
- بهترین جایگزین برای شکر شامل انواع شیره های خوراکی است.
- به گفته کارشناسان می توانید خرید شیره خرما و همچنین خرید شیره انگور طبیعی را جایگزین شکر کنید.
چرا توجه به جایگزین های شکر اهمیت دارد؟!
مواد غذایی چرب و خوراکی های شیرین در واقع دو دلیل مهم برای علاقه مندی آدم ها به مواد غذایی است و هیچکس نمی تواند علاقه به هر چیزی که طعم شیرین دارد را انکار کند! وقتی شکر مصرف می کنیم منجر به ترشح دوپامین در مغز می شود و ایجاد لذت می کند. همچنین شکر به افزایش موقتی و ناگهانی انرژی در بدن منجر می شود.
اما….؟! مصرف شکر اعتیاد آور است و پس از هر دوره مصرف ؛ مردم علاقه دارند که در هر بار حجم ( دوز ) بیشتری را مصرف کنند.
ضررهای مصرف بی رویه!
مصرف شکر و سایر شیرین کننده های مصنوعی اگر به عادت های روزمره تبدیل شود برای بدن ضرر دارد. مصرف روزانه شکر به علت اینکه گلوکز را به طور ناگهانی وارد خون می کند؛ روی عملکرد طبیعی ( پانکراس / انسولین ) بدن تاثیر منفی گذاشته و به مرور زمان به ایجاد مشکلاتی مانند دیابت نوع دو منجر می‌شود.
همچنین دانشمندان و پزشکان اخیرا بنابر تحقیقات اخیری که روی موش ها انجام دادند متوجه شدند که عادت های غذایی که شامل محصولات چرب و شیرین مانند فست فودها ، نوشابه ها ، کیک ، شیرینی و شکلات است منجر به اختلالات جدی در مغز می شود. به طوری که اخیرا مشکلاتی مانند آلزایمر را نوعی دیابت مغزی نامیده اند.
شیرین‌کننده‌های مضر یا پرخطر حتی بیشتر از شکر!
- آسپارتام:
- دلایل مضر بودن: برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف آسپارتام ممکن است با مشکلاتی مانند سردرد، افسردگی، و در موارد نادر، افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مرتبط باشد. افرادی که به فنیل‌کتونوریا (PKU) مبتلا هستند، باید از مصرف آسپارتام پرهیز کنند.
- ساکارین سدیم :
- دلایل مضر بودن: در گذشته، ساکارین به عنوان ماده‌ای سرطان‌زا شناخته می‌شد، به ویژه در مطالعات حیوانی. اگرچه در حال حاضر ساکارین برای مصرف انسانی تأیید شده است، اما همچنان نگرانی‌هایی در مورد اثرات طولانی‌مدت آن وجود دارد.
- سوکرالوز (Splenda):
- دلایل مضر بودن: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که سوکرالوز ممکن است به تغییرات در میکروبیوم روده و کاهش باکتری‌های مفید روده منجر شود. همچنین، ممکن است در دماهای بالا موادی مضر تولید کند.
- آسه‌سولفام پتاسیم (Ace-K):
- دلایل مضر بودن: این شیرین‌کننده با افزایش خطر ابتلا به سرطان و اختلالات تیروئید در برخی مطالعات مرتبط شده است. همچنین ممکن است بر سلامت قلب تاثیر منفی داشته باشد.
شیرین‌کننده‌های غیر مضر یا کم‌خطر:
- استویا:
- دلایل غیر مضر بودن: استویا یک شیرین‌کننده طبیعی بدون کالری است که از گیاه استویا به دست می‌آید. این شیرین‌کننده تأثیر کمی بر قند خون دارد و به طور گسترده‌ای به عنوان یک جایگزین سالم برای شکر استفاده می‌شود.
- اریتریتول:
- دلایل غیر مضر بودن: اریتریتول یک الکل قندی طبیعی است که در برخی میوه‌ها وجود دارد و کالری بسیار کمی دارد. اریتریتول به طور کامل توسط بدن جذب نمی‌شود و اثرات منفی کمی بر گوارش دارد.
- زایلیتول:
- دلایل غیر مضر بودن: زایلیتول یک الکل قندی طبیعی است که معمولاً در محصولات بدون قند مانند آدامس‌ها و خمیردندان‌ها استفاده می‌شود. این ماده برای سلامت دندان‌ها مفید است و به کاهش پوسیدگی دندان کمک می‌کند. با این حال، برای حیوانات خانگی مانند سگ‌ها سمی است.
- عصاره میوه راهب (Monk Fruit):
- دلایل غیر مضر بودن: عصاره میوه راهب ( مانک فروت ) یک شیرین‌کننده طبیعی بدون کالری است که هیچ تأثیری بر قند خون ندارد و به عنوان یک جایگزین ایمن برای شکر در نظر گرفته می‌شود.
ملاحظات کلی:
- مصرف متعادل: حتی شیرین‌کننده‌های غیر مضر باید به صورت متعادل مصرف شوند، زیرا استفاده بیش از حد از هر ماده غذایی می‌تواند مشکلات خاص خود را ایجاد کند.
- شرایط فردی: بدن افراد مختلف ممکن است به شیرین‌کننده‌ها پاسخ‌های مختلفی داشته باشد؛ برخی ممکن است به شیرین‌کننده‌های خاصی حساسیت داشته باشند یا مشکلات گوارشی را تجربه کنند.
انتخاب مناسب شیرین‌کننده‌ها باید بر اساس نیازهای فردی، وضعیت سلامت و توصیه‌های پزشکی صورت گیرد.
منبع : who.int
تصمیم های جدی از خانه تا کارخانه !
با توجه به اینکه امروزه شکر و شیرین کننده های مصنوعی و صنعتی سهم قابل توجهی از ماده شیرین کننده را به خود اختصاص داده و نه تنها در کارخانه های کوچک و بزرگ مواد غذایی بسیار پر مصرف است بلکه به طور فزاینده در خانه نیز مورد مصرف است. برای استفاده در خانه و همچنین در تولید صنعتی، چند جایگزین رایج برای شکر و شیرین‌کننده‌ها وجود دارد. در اینجا برخی از پرمصرف‌ترین آن‌ها آورده شده است:
استفاده در خانه:
- عسل:
- ویژگی‌ها: عسل یک شیرین‌کننده طبیعی است که علاوه بر شیرینی، دارای خواص ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی است. معمولاً برای شیرین کردن نوشیدنی‌ها، پخت کیک و دسر استفاده می‌شود.
- ملاحظات: کالری بالایی دارد و نباید در دمای بالا گرم شود، زیرا خواص مفید آن از بین می‌رود.
- شکر قهوه‌ای:
- ویژگی‌ها: شکر قهوه‌ای همان شکر سفید با ملاس اضافی است که به آن رنگ و طعم خاصی می‌دهد. به‌ویژه در تهیه شیرینی‌ها و کیک‌ها محبوب است.
- ملاحظات: هنوز هم دارای کالری بالاست و باید در مصرف آن دقت شود.
- شیره خرما:
- ویژگی‌ها: شیره خرما یک شیرین‌کننده طبیعی با طعم قوی است که در پخت و پز، تهیه دسرها و نوشیدنی‌های گرم استفاده می‌شود.
- ملاحظات: دارای شاخص گلیسمی پایین‌تری نسبت به شکر است.
- استویا:
- ویژگی‌ها: استویا یک شیرین‌کننده طبیعی بدون کالری است که از گیاه استویا استخراج می‌شود و به دلیل شاخص گلیسمی پایین برای افراد دیابتی مناسب است.
- ملاحظات: در مقدار کم استفاده می‌شود، زیرا بسیار شیرین‌تر از شکر است.
استفاده در کارخانه‌های مواد غذایی:
یکی از مهم‌ترین مواد شیرین‌کننده که توسط سازمان‌های بهداشتی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای استفاده در صنایع غذایی تأیید شده است، استویا است. استویا یک شیرین‌کننده طبیعی است که از گیاه استویا ربودیانا به دست می‌آید و هیچ کالری ندارد.
دلایل اهمیت استویا:
- ایمنی: استویا توسط بسیاری از سازمان‌های بهداشتی به عنوان یک ماده ایمن برای مصرف عمومی تأیید شده است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استویا را به عنوان یک ماده “GRAS” (Generally Recognized As Safe) طبقه‌بندی کرده است.
- شاخص گلیسمی پایین: استویا تأثیر کمی بر قند خون دارد، که آن را به یک گزینه مناسب برای افراد دیابتی و کسانی که به کنترل قند خون خود اهمیت می‌دهند تبدیل می‌کند.
- بدون کالری: استویا هیچ کالری ندارد، که آن را برای تولید محصولات غذایی کم‌کالری و رژیمی مناسب می‌کند.
- پایداری در حرارت: استویا در دماهای بالا پایدار است، که آن را برای استفاده در پخت و پز و تولید محصولات غذایی که نیاز به پخت دارند، مناسب می‌سازد.
سایر شیرین کننده ها که به عنوان طعم دهنده و اسانس نیز استفاده می گردد شامل موارد زیر است:
- شکر نارگیل:
- ویژگی‌ها: شکر نارگیل از شیره گل‌های نارگیل استخراج می‌شود و به دلیل شاخص گلیسمی پایین‌تر و مواد معدنی مفید، در تولید محصولات ارگانیک و طبیعی به کار می‌رود.
- ملاحظات: همچنان حاوی کالری است، اما به عنوان گزینه‌ای سالم‌تر شناخته می‌شود.
- عصاره میوه راهب (Monk Fruit Extract):
- ویژگی‌ها: عصاره میوه راهب یک شیرین‌کننده طبیعی بدون کالری است که در تولید مواد غذایی کم کالری و بدون قند، به‌ویژه شکلات و بیسکوئیت، استفاده می‌شود.
- ملاحظات: بدون تاثیر بر قند خون، این شیرین‌کننده برای افراد دیابتی مناسب است.
- اینولین:
- ویژگی‌ها: اینولین یک فیبر محلول است که به عنوان شیرین‌کننده و همچنین بهبوددهنده بافت در محصولات غذایی استفاده می‌شود. این ماده به‌خصوص در شکلات‌ها و بیسکوئیت‌های بدون قند و با فیبر بالا به کار می‌رود.
- ملاحظات: اینولین همچنین به عنوان یک پری‌بیوتیک برای حمایت از سلامت روده استفاده می‌شود.
این جایگزین‌ها در خانه و صنعت غذایی به دلیل خواص ویژه‌شان جایگاه مهمی پیدا کرده‌اند، زیرا هم می‌توانند شیرینی مطلوبی را فراهم کنند و هم تاثیرات منفی شکر را کاهش دهند.
